Psychoterapia osób z zaburzeniami osobowości
W potocznym rozumieniu termin „osobowość” oznacza charakter. Cechy charakteru decydują o tym kim człowiek jest i w jaki sposób funkcjonuje w swoim środowisku. W zależności od usposobienia jedni będą nastawieni na kontakty społeczne a inni wycofani i zamknięci w sobie. Zdarza się jednak, iż osobowość zostaje zdominowana przez cechy utrudniające dobre funkcjonowanie. Wtedy mowa o zaburzeniach osobowości.
Osobowość schizoidalna
Człowiek o tym zaburzeniu osobowości sprawia wrażenie skrajnego introwertyka. Unika kontaktów społecznych, nie tworzy przyjaźni. Otoczenie postrzega go jako odludka. Nie buduje on związków uczuciowych, nie jest zainteresowany seksem. Jest obojętny zarówno na pochwały jak i na krytykę. Ma trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem uczuć, szczególnie pozytywnych, dlatego bywa postrzegany jako osoba chłodna i powściągliwa. Nie jest wrażliwy na uczucia innych. Poza członkami rodziny nie ma wielu zaufanych osób.
Osobowość paranoiczna
Cechą dominującą osobowości paranoicznej jest brak zaufania i podejrzliwość wobec ludzi. Osoba taka doszukuje się u innych przejawów wrogości, mimo braku podstaw ku temu. Niemniej jest ona przekonana, iż ludzie życzą jej źle i działają na jej niekorzyść. Często próbuje sama tego dowieść zadręczając innych pytaniami i podejrzeniami. Działanie takie często prowokuje rozmówcę do wybuchu, co utwierdza paranoika w przekonaniu, że od początku miał rację. Zdemaskowanie kogoś o nawet najlepszych zamiarach staje się jedynie kwestią czasu, pojawia się zatem błędne koło. Osoby takie bywają nadmiernie zazdrosne, kłótliwe, nerwowe i spięte, jakby stale gotowały się do ataku. Są skłonne do przesady w wyszukiwaniu dowodów na złe traktowanie, uważają, że inni chcą ich zranić lub wykorzystać. Mają tendencję do obwiniania otoczenia za niepowodzenia w życiu, nie chcąc przyjąć odpowiedzialności za własne czyny.
Osobowość histrioniczna
Cechą charakterystyczną osoby o histrionicznym zaburzeniu osobowości jest ciągłe poszukiwanie uwagi otoczenia. Sprawia ona wrażenie jakby jej życie było niekończącym się spektaklem, który odgrywa przed bliżej nieokreśloną publicznością. Wydaje się być czarująca, jednak przy bliższym poznaniu okazuje się, iż podtrzymywanie znajomości sprawia jej trudność. Zwykle jej relacje z ludźmi kończą się szybko i dramatycznie. Osoby takie łamią granice intymności innych starając się zbyt szybko stworzyć głęboką więź. Staje się ona przez to uciążliwa i nieautentyczna.
Przesadne eksponowanie seksualności i wykorzystywanie wyglądu zewnętrznego okazuje się być pozą. Mimo nadmiernie uwodzącego zachowania osoby te mają trudność z angażowaniem się w relacje oparte na zbliżeniu fizycznym. Z reguły zainteresowane są jedynie uwiedzeniem partnera, nierzadko opierając poczucie własnej wartości na tym, czy im się to uda. Ich reakcje emocjonalne są wyolbrzymiane i zmienne. Otoczenie często odnosi wrażenie, iż osoba taka jest sztuczna i egzaltowana.
Osobowość narcystyczna
Osoba o tym zaburzeniu przekonana jest o własnej wielkości i wyższości nad innymi. Stawia siebie w centrum zainteresowania, uważa, iż świat ma wobec niej dług, co rodzi postawę roszczeniową. Zaznacza się potrzeba bycia podziwianym i cenionym, ludzie ci są przekonani o własnej wyjątkowości, znaczeniu, potencjale, urodzie itp. Osoby narcystyczne słabo empatyzują z uczuciami innych, nie są nimi zainteresowane, chyba że inni ułatwiają osiągnięcie danego celu. Wykazują tendencję do manipulowania i posługiwania się ludźmi, zawsze wypadając lepiej w porównaniu. Jednak pod maską wielkości często kryje się niskie poczucie własnej wartości i głęboko zakorzenione poczucie wstydu. Dlatego osoby te czują ciągłą potrzebę podkreślania własnych sukcesów i doniosłości.
Zaburzenie osobowości borderline
Cechą wyróżniającą osoby z tym zaburzeniem jest brak stabilności, dotyczący niemal wszystkich sfer ich życia. Funkcjonują one tak, jakby nie miały żadnego stałego układu odniesienia. Trudność sprawia im określenie kim są, nie mają wyraźnie zaznaczonych granic własnego ja. Osoby takie nie mają poczucia, że robią coś niestosownego ingerując w czyjąś prywatność, pozwalają także innym na robienie tego samego wobec siebie. Czują się potem skrzywdzone i nabierają przekonania, iż ludzie starają się ich wykorzystać i skrzywdzić. Ich związki są niestałe i burzliwe. Często dzisiejsi przyjaciele jutro zmieniają się we wrogów.
Osoby z zaburzeniem osobowości borderline są pełne sprzeczności. Z jednej strony pragną zależności od kogoś, z drugiej zaś, gdy ktoś taki się pojawi, stają się oschli, zniechęcają do kontaktu i prowokują zerwanie więzi. Jednocześnie podejmują gorączkowe wysiłki aby nie zostać porzuconym, szybko okazuje się jednak, iż więzi utrzymać nie są w stanie. Rzucają się zatem w wir poszukiwania następnej osoby, która w ich wyobrażeniu zaspokoiłaby wszystkie ich potrzeby i cykl się powtarza.
Osoby o tym zaburzeniu doświadczają przesadnie intensywnych i nieadekwatnych emocji. Trudność sprawia im zapanowanie nad nimi, szczególnie gniewem. Doskwiera im chroniczne poczucie pustki. Aby doznać ulgi i poczuć przez chwilę, że żyją, zadają sobie ból, dokonują samookaleczeń lub podejmują ryzykowne zachowania (kompulsywny seks, uzależnienia, nieostrożna jazda samochodem, objadanie się, próby samobójcze).
Osobowość zależna
Ludzie o osobowości zależnej oddają kontrolę nad swoim życiem innym. Nie potrafią podejmować samodzielnych decyzji, potrzebują wielu zapewnień, iż postępują właściwie. Poszukiwanie akceptacji skłania ich do zachowywania uległości wobec innych, uważają bowiem, że tylko w ten sposób zasłużą na sympatię. Podporządkowują swoje potrzeby potrzebom innych, mają wrażenie, że jakikolwiek sprzeciw zagrozi związkowi. Osoby takie często godzą się na złe traktowanie i doświadczanie przemocy. Wszelkie rady sugerujące odejście od agresywnego partnera kwitują stwierdzeniem, że przecież same nie są w stanie sobie poradzić. Brakuje im pewności siebie i wiary we własne możliwości.
Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowości
Cechą charakterystyczną osób o tym zaburzeniu jest dążenie do doskonałości. Oczekują jej od siebie i innych. Ludzie ci starają się wszelkie czynności i zadania wykonać perfekcyjnie. Jednak mimo włożonego w to wysiłku nigdy nie są zadowoleni z efektów. Często opóźniają podjęcie działań z obawy, że nie wykonają ich dobrze. W rezultacie odkładają zrobienie tego, na czym najbardziej im zależy na sam koniec, sabotując w ten sposób własne projekty. Mają trudności z delegowaniem odpowiedzialności, są przekonane, że najlepiej wszystko zrobią sami. Wpadają w złość, gdy ktoś, komu powierzą dany obowiązek wykonuje go nie tak, jak sobie tego życzą.
Osoby te nadmiernie poświęcają się pracy, zaniedbując odpoczynek i wszelkie przyjemności. Z trudnością podejmują decyzje dotyczące rozrywek. Mają opinię pedantów i formalistów.